COVİD 10 AŞISI ÖLDÜRÜYOR MU?
Bugüne kadar Covid aşılarına kesin olarak bağlanan ölüm sayısını dünya çapında kimse tam olarak bilmiyor. Eldeki veriler, milyarlarca doz içinde çok az sayıda (milyonda 1–2 civarında) ölümcül yan etki olduğunu, buna karşılık aşıların milyonlarca Covid ölümünü engellediğini gösteriyor. Federal Sağlık yetkilileri, medyaya yansıyan haberlere göre, COVID-19 aşıları ile yirmiden fazla çocuk ölümü arasında olası bir bağlantı olduğunu öne süren bilgileri önümüzdeki hafta kamuoyuna sunmaya hazırlanıyor.
Şimdiye kadar dünya genelinde sekiz milyardan fazla doz COVID-19 aşısı uygulanmış ve insanların %44,29'u tam aşılanmıştır. Onay öncesi klinik denemeler yapılmış ve aşıların güvenliği hâlâ ticarileştirme sonrası gözetimle sürekli olarak izlenmektedir. Ancak bazı insanlar aşı yan etkilerinden korkuyor, ölüme yol açabileceğini iddia ediyor ve aşı olmaktan çekiniyor. Burada, COVID-19 aşı kaynaklı ölümlerin PRISMA standartlarına uygun olarak bir literatür incelemesi yapılmış, aşı ile ölüm arasında nedensel bir ilişki olup olmadığını anlamak ve bu tür olayların gerçek boyutunu vurgulamak için yapılmıştır. COVID-19 aşısı rapor edildikten sonra 55 ölüm vakası tespit edildi ve 17 vakada nedensel ilişki hariç tutuldu. Kalan vakalarda, aşı ile ölüm arasındaki nedensel bağlantı belirtilmedi (8) veya mümkün (15), olası (1) veya çok muhtemel/kanıtlanmış (14) olarak görülmedi. Bu vakalar arasındaki ölüm nedenleri şunlardı: aşı kaynaklı bağışıklık trombositopeni (VITT) (32), miyokardit (3), ADEM (1), miyokard enfarktüsü (1) ve rabdomyoliz (1). Bu tür durumlarda, nedensel ilişkinin kanıtlanması açık değildir ve özellikle ölüm sonrası araştırmalarla ilgili daha fazla çalışmaya, ölümcül aşı yan etkilerinin olası patofizyolojik mekanizmalarını derinlemesine anlamak için gereklidir. Her halükarda, ölümcül vakaların azlığı göz önüne alındığında, aşının faydaları risklerden daha ağır basar ve bilim camiası, aşının SARS-CoV-2'nin yayılmasını engellemek için temel olduğunu iddia etmekte bütünlük içinde olmalıdır. Hangi aşıların hangi sebeplerle ölüme sebep olduğu ilişikteki linkte görülebilir (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8875435/).
Hangi aşılar?
Sağlık otoriteleri, ayrıntılı inceleme sonucunda sadece bazı nadir yan etkiler için ölümle sonuçlanan vakaları aşıyla nedensel olarak ilişkilendirdi:
Adenoviral vektör aşıları (AstraZeneca / Vaxzevria, Johnson & Johnson/Janssen):
Nadir görülen trombositopenili tromboz sendromu (TTS) olgularının küçük bir kısmı ölümcül oldu.
Birleşik Krallık’ta MHRA, AstraZeneca sonrası TTS ile ilişkili 81 ölümü bildirdi (50 milyondan fazla doz; yaklaşık 1,6 ölüm / milyon doz).
ABD’de CDC, Janssen aşısı sonrası TTS’ye kesin olarak bağlanan 9 ölüm olduğunu bildirdi (yaklaşık 16–18 milyon doz).
mRNA aşıları (Pfizer-BioNTech, Moderna):
Nadir miyokardit/perikardit vakaları görüldü; bunların çok büyük kısmı hafif ve tedavi edilebilir, az sayıda olgunun ölümcül olduğu bildirildi. Büyük kohort çalışmalarında, Covid enfeksiyonunun çocuk ve gençlerde bile miyokardit riskini aşılardan daha fazla artırdığı gösterildi.
Ayrıca çok nadir anafilaksi (ağır alerjik reaksiyon) olgularının da birkaç ölümle sonuçlandığı raporlandı.
Toplamda, farklı ülkelerde raporlanan ve aşıya nedensel olarak bağlanan ölümler “yüzlerle” ifade ediliyor; hâlbuki verilen Covid aşı dozu sayısı milyarlarca. Yani kabaca büyüklük sırası 1–2 ölüm / 1 milyon doz veya daha az.
Aşıların sağladığı yararla kıyaslandığında
2022’de Lancet Infectious Diseases’te yayımlanan bir modelleme çalışması, Covid aşılarının ilk yılda dünya çapında yaklaşık 14–20 milyon ölümü engellediğini hesapladı.
WHO ve EMA, mevcut verilere göre Covid aşılarının fayda–risk dengesinin açık biçimde olumlu olduğunu, ciddi yan etkilerin “çok nadir” görüldüğünü vurguluyor.