Yeni Antidepresanlar ve Yan etkileri
Tüm rapor ilişikteki linkten indirilebilir: “The Side Effects of Common Psychiatric Drugs” (https://www.cchrint.org/psychiatric-drugs/antidepressantsideeffects/) Uluslararası İnsan Hakları Komisyonu yayını
İlaç adları (Etken Maddeler)
SSRI’ler (Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri): Akarin (sitalopram), Apo-Sertral (sertralin), Aropax (paroksetin), Asentra (sertralin), Celexa (sitalopram), Cipralex (esitalopram), Cipram (sitalopram), Cipramil (sitalopram), Citopam (sitalopram), Deroxat (paroksetin), Dumyrox (fluvoksamin), Eufor (fluoksetin), Faverin (fluvoksamin), Floxyfral (fluvoksamin), Fluctine (fluoksetin), Fluocim (fluoksetin), Fluox (fluoksetin), Fluvox (fluvoksamin), Gladem (sertralin), Ladose (fluoksetin), Lexapro (esitalopram oksalat), Lovan (fluoksetin), Lustral (sertralin), Luvox (fluvoksamin), Paroxat (paroksetin), Paxil (paroksetin), Pexeva (paroksetin), Prisdal (sitalopram), Prozac (fluoksetin HCl), Psiquial (fluoksetin), Sarafem (fluoksetin HCl), Sercerin (sertralin), Serlift (sertralin), Seroplex/Sipralexa/Seroplexa (esitalopram), Seropram/Seroxat (paroksetin), Tolrest/Xydep (sertralin), Veritina (fluoksetin), Zoloft (sertralin HCl).
SNRI’ler (Serotonin-Noradrenalin Geri Alım İnhibitörleri): Ariclaim/Yentreve (duloksetin), Cymbalta (duloksetin), Dalcipran/Ixel (milnasipran), Dobupal/Efectin/Effexor (venlafaksin), Pristiq (desvenlafaksin).
Seçici Noradrenalin Geri Alım İnhibitörleri (NRI): Strattera (atomoksetin), Edronax/Norebox/Vestra (reboksetin).
NDRI (Noradrenalin-Dopamin Geri Alım İnhibitörü): Odranal/Wellbutrin/Zyban (bupropion).
Diğer: Desyrel (trazodon), Dutonin/Nedafar/Outonin/Serzone (nefazodon), Ludiomil (maprotilin HCl), Merital (nomifensin), Symbyax (fluoksetin + olanzapin).
Yan Etkiler
Anormal kanama/morarma; anormal düşünceler; ajitasyon; akatizi (şiddetli huzursuzluk); anksiyete; siyah-katranımsı dışkı; kabarcıklar; gaitada kan; kanlı kusma; bulanık/görmede değişiklik; eller-kollar-ayaklarda yanma/karıncalanma; geğirme; tat duyusunda değişiklik; cinsel istekte/işlevde değişiklik; göğüs ağrısı; koma; konfüzyon; konstipasyon; öksürük; koyu idrar; hezeyan; diyare; sık/ağrılı işeme; nefes alma/yutma güçlüğü; konsantrasyon güçlüğü; baş dönmesi/bayılma; sersemlik; ağız kuruluğu; duygusal küntlük; midriyazis; göz ağrısı/kızarıklık; hızlı/düzensiz kalp atımı; ateş; grip benzeri semptomlar; flushing; unutkanlık; gaz/şişkinlik; halüsinasyon; baş ağrısı; MI (kalp krizi); mide yanması; ürtiker; ses kısıklığı; düşmanca davranış; hipomani/mani; empotans; iştah artışı; terleme artışı; dispepsi; uykusuzluk; kaşıntı; eklem ağrısı; iştah kaybı; boğazda yumru/gerginlik; duygu durum dalgalanması; kas güçsüzlüğü/katılığı; bulantı; sinirlilik; NMS; kâbus; ekstremitelerde uyuşma; yaygın vücut ağrıları; sağ üst kadran ağrısı; saatler süren ağrılı ereksiyon; düzensiz/ ağrılı menstruasyon; panik atak; paranoya; koordinasyon bozukluğu; diş problemleri; psikotik epizodlar; döküntü; huzursuzluk; kulak çınlaması; burun akıntısı; nöbet; ışığa hassasiyet; cinsel disfonksiyon; konuşma yavaşlığı/güçlüğü; deride mor noktalar; hapşırma; boğaz ağrısı/ateş/üşüme; karın ağrısı; ani kas seğirmeleri; ani mide rahatsızlığı; intihar düşüncesi/davranışı; göz-yüz-dil-boğaz- ekstremitelerde şişme; vajinal kaşıntı/yanma/infeksiyon; eller-ayaklarda gerginlik; tik/seğirme; kontrolsüz titreme; şiddet eğilimi; kusma (kahve telvesi görünümünde olabilir); hemipleji benzeri güçsüzlük; yorgunluk; kilo artışı/kaybı; kesmede yoksunluk ve daha derin depresyon; sarılık.
Açıklayıcı Not
SSRI’ler 1980’lerin sonu/1990’larda, depresyonu etkilediği varsayılan serotonin üzerine “seçici” etki iddiasıyla pazara girdi; bu, kanıtlanmış bir neden değil, teoridir. Sadece serotonin değil, noradrenalin ve dopamin düzeylerine etki eden SNRI, NRI ve NDRI sınıfları da benzer varsayımlara dayanır. Beyindeki “kimyasal dengesizliği” nesnel ölçen bir test yoktur. Wellbutrin kısa etkili, amfetamin-benzeri özellikler gösteren bir antidepresandır. Strattera (atomoksetin) frontal lobda noradrenalin/dopamini artırır; ADHD’deki etki mekanizması tam olarak bilinmemektedir.
Genel Uyarılar ve Çalışmalar
• 1997: Georgetown Univ.’den Candace B. Pert, SSRI’lerin uzun süreli kullanımda kardiyovasküler sorunlara yol açabileceğini; 2002’de ise şiddeti artırabileceğine dair literatür bulunduğunu bildirmiştir.
• 22 Mart 2004: FDA; SSRI’lerin anksiyete, ajitasyon, panik atak, uykusuzluk, irritabilite, hostilite, impulsivite, akatizi, hipomani ve mani yapabileceği konusunda uyardı.
• 20 Ağustos 2004: Columbia Univ. incelemesi; gençlerde intihar düşüncesi/davranışı riskini bildirdi.
• 2004–2005: Birleşik Krallık MHRA, AB EMA ve diğer düzenleyiciler; çocuk/ergenlerde kullanıma kısıt ve uyarılar (intihara eğilim/hostilite) yayımladı.
• 15 Ekim 2004: FDA tüm antidepresanlara “siyah kutu” uyarısı getirdi (çocuk/ergen intihar riski).
• 18 Şubat 2005: BMJ; erişkinlerde SSRI alanların intihar girişimi riskinin plaseboya göre >2 kat olduğunu bildirdi.
• 2005–2008: Çeşitli kurumlar; SSRI/SNRI’lerde akatizi/ajitasyon/anksiyete ve kesmede yoksunluk semptomları; 5-HT sendromu riski (triptanlarla birlikte) ve 18–24 yaş için siyah kutu kapsamının genişletilmesini rapor etti.
• 2008 PLoS meta-analizi: Antidepresan–plasebo farkı, yalnızca çok ağır depresyonda sınırlı; etki farkı çoğunlukla plasebo yanıtındaki düşüşten kaynaklanıyor olabilir.
Gebelikte Kullanıma Dair Uyarılar
• 2005–2006: SSRI’ye intrauterin maruziyet sonrası neonatal yoksunluk/sedasyon, PPHN (yenidoğanda nadir akciğer/kalp dolaşım bozukluğu) riski ve doğumda kortizol yüksekliği; 2008: preterm doğum olasılığında artış bildirilmiştir. 2005’ten itibaren paroksetin için ilk trimesterde konjenital malformasyon (özellikle kardiyak) uyarısı yapılmıştır.
Spesifik İlaç Uyarıları
• **Cymbalta (duloksetin, SNRI):** 2005’te pediatrik intihar düşüncesi uyarısı; 2005’te karaciğer hasarı riski; 2007’de etkinliği abartan ve ciddi risk bilgilerini eksikleyen tanıtım materyallerine FDA uyarısı.
• **Paxil (paroksetin, SSRI):** 2005’te ilk trimesterde doğumsal kalp kusuru riski uyarısı; 2006’da erişkinde intihar riski artışı bildirimi; 2008 CMAJ sistematik yeniden incelemesi akut major depresyonda etkinlik lehine kanıt eksikliğine işaret etti.
• **Strattera (atomoksetin, NRI):** 2004’te ciddi hepatotoksisite ve nadiren karaciğer yetmezliği/ transplant uyarısı; 2005’te çocuk/ergenlerde intihar düşüncesi için siyah kutu; 2007 sonu itibarıyla intihar girişimi raporları (çoğu pediatrik) ve 2009’da psikotik/ manik semptom uyarısı.
• **Wellbutrin (bupropion, NDRI):** 1986’da nöbet insidansı nedeniyle geri çekilip 1989’da daha düşük maksimum dozla yeniden onaylanmıştır; miyokard ritim bozukluğu olanlarda fatal olaylar, ajitasyon/insomni/psikoz/paranoya ve kötüye kullanım (ezip burundan çekme) ile nöbet bildirimleri mevcuttur.